Bij het eerste kwartier van de wassende maan die het dichtst bij 1 augustus valt wordt traditioneel het Keltische feest Lughnasadh gevierd, ook wel bekend onder de Angelsaksische naam Lammas. Dit is een van de vier grote seizoensfeesten in het Keltisch wiel van het jaar, naast Samhain, Imbolc en Beltane. Lughnasadh markeert het begin van de oogsttijd en is diep verbonden met de Keltische god Lugh een figuur van licht, vaardigheden, en overwinning.
In de Keltische wereld waren goden belichamingen van krachten, niet perfect en afstandelijk, maar menselijk én magisch tegelijk. Ze leefden tussen de mensen, in de natuur, en in verhalen en werden geëerd omdat ze de diepere lagen van het bestaan zichtbaar maakten.
Het ontstaan van Lughnasadh
Lughnasadh (uitgesproken als "Loe-nasa") betekent letterlijk “de bijeenkomst of samenkomst van Lugh”. Volgens de Ierse mythologie werd het feest ingesteld door Lugh ter ere van zijn pleegmoeder Tailtiu, die stierf van uitputting nadat ze de Ierse vlakten had vrijgemaakt voor landbouw. Lugh organiseerde spelen en ceremonies om haar te eren, en zo ontstond dit jaarlijkse festival.
Naast rouw om Tailtiu is het feest ook een viering van overvloed: het moment waarop de eerste graanoogst binnenkomt en het land haar vruchten begint af te werpen. Mensen kwamen samen voor markten, spelen, rituelen en het delen van brood een symbolisch begin van de voedselzekerheid voor de komende winter.
Lammas: De christelijke schil over een oud feest
Toen het christendom zich verspreidde over de Keltische gebieden, werden veel heidense feesten "ingekapseld" in nieuwe tradities. Lughnasadh werd zo Lammas ("Loaf Mass" of Broodmis), een feestdag waarbij men het eerste brood van de oogst naar de kerk bracht om het te zegenen. Het christelijke Lammas lijkt qua tijdstip en thema sterk op Lughnasadh, maar mist de mythologische achtergrond van Lugh.
Lugh? De veelbekwame god van licht en talent
Lugh is een van de meest fascinerende figuren uit de Ierse mythologie. Hij wordt vaak omschreven als "Samildánach", wat betekent: “vaardig in vele kunsten”. Lugh was een meester van alle ambachten: krijger, bard, smid, tovenaar, dichter, genezer en meer. In het mythische verhaal van de Slag bij Mag Tuired leidt Lugh de Tuatha Dé Danann (de goddelijke bewoners van Ierland) naar de overwinning tegen de Fomóiri, een duister volk dat chaos en onderdrukking bracht.
Lugh’s licht staat symbool voor de kracht van menselijke creativiteit en talent, vooral in tijden van transitie en uitdaging net zoals de oogsttijd een overgang vormt van groei naar verval, van zomer naar herfst.
Lugus, De continentale tegenhanger
In continentaal Europa bestond een soortgelijke god onder de naam Lugus. Hij werd vereerd door de Galliërs en staat bekend als een god van handel, welsprekendheid en bescherming. Steden zoals Lyon (Frankrijk) danken hun naam aan hem (Lugdunum: ‘vesting van Lugus’). Hoewel de precieze relatie tussen Lugh en Lugus niet helemaal duidelijk is, wordt algemeen aangenomen dat het om regionale variaties van dezelfde godheid gaat, net zoals vele Keltische goden meerdere namen en gezichten hebben.
De Speer van Lugh, Een wapen van vuur en kracht
Lugh is niet alleen een meester in de kunsten, maar ook een krijger van grote kracht. In de Slag bij Mag Tuired draagt hij een magisch wapen: de Speer van Lugh. Deze speer is een van de vier grote schatten van de Tuatha Dé Danann (naast de Steen van Fal, de Zwaard van Nuada, en de Ketel van Dagda). De speer was zo krachtig dat ze haar doel nooit miste. In sommige versies is ze zo bezield door strijdlust dat ze in een vat met water moest worden bewaard om haar te kalmeren.
De speer symboliseert de vurige kracht van de zon en de strijdlust die nodig is om orde te herstellen in tijden van chaos, passend bij een god als Lugh die symbool staat voor wederopstanding en glorie.
De mythe van lugh
Lang geleden, toen de wereld nog jong was en magie door de lucht dreef als mist over de heuvels, woonden twee grote volkeren in Ierland: de Tuatha Dé Danann, het volk van licht en kennis, en de Fomoriërs, duistere wezens van chaos en onderdrukking.
Onder de Fomoriërs heerste een wrede reus genaamd Balor van het boze oog. Zijn oog was een verschrikkelijk wapen, wanneer hij het opende, vernietigde het alles wat hij aankeek. Een druïde had Balor ooit voorspeld dat hij zou sterven door de hand van zijn eigen kleinzoon. Om dat te voorkomen sloot Balor zijn dochter, Ethniu, op in een toren op een eiland, ver weg van elke man.
Maar het noodlot laat zich niet tegenhouden.
De god Cian, een lid van de Tuatha Dé Danann, werd geholpen door een tovenares genaamd Biróg om bij Ethniu te komen. Wat Balor vreesde, gebeurde: Ethniu werd zwanger van Cian, en zij baarde een drieling. Toen Balor hoorde van hun geboorte, gaf hij opdracht de kinderen in zee te gooien.
Twee van de baby's verdronken, maar één kind, Lugh werd gered door Biróg. Ze bracht hem naar zijn pleegmoeder Tailtiu, koningin van de Fir Bolg, die hem grootbracht in het geheim, met liefde en zorg.
Lugh groeide op tot een jongen met een scherp verstand, sterke armen en een hart dat brandde van ambitie. Al op jonge leeftijd leerde hij talloze kunsten: smeden, vechten, muziek maken, genezen, toveren en nog veel meer. Niemand kon hem iets leren zonder dat hij het beter leerde dan zijzelf. Hij werd al snel bekend als Lugh Samildánach, de “Meester van Alle Kunsten”.
Toen hij volwassen werd, trok Lugh naar Tara, de zetel van de Tuatha Dé Danann, om zich aan te bieden aan hun hof. De poortwachters weigerden hem binnen te laten. "We hebben al een smid, een krijger, een harpist, een dichter," zeiden ze.
Maar Lugh antwoordde: "Hebben jullie iemand die al die kunsten tegelijk beheerst?"
Daarop werd hij binnengelaten en al snel erkenden de goden dat deze jongeman iets bijzonders was.
In die dagen werden de Tuatha Dé Danann onderdrukt door de Fomoriërs, die zware belastingen oplegden en hen het land lieten bewerken zonder genade. Hun koning, Nuada, had ooit zijn arm verloren in de strijd en was vervangen door de wrede half-Fomoriër Bres.
Toen Nuada zijn arm terugkreeg (dankzij een zilveren prothese), nam hij de troon opnieuw in, maar het was duidelijk: er moest een oorlog komen om het land te bevrijden.
Lugh werd gekozen als hun leider. Hij stelde een leger samen en bereidde zich minutieus voor. Hij raadpleegde zieners, ontwierp strategieën, en smeedde krachtige wapens waaronder zijn speer, de Speer van Lugh, die nooit zijn doel miste en nooit tot rust kwam zonder bloed.
In de Tweede Slag van Mag Tuired, botsten de Tuatha Dé Danann en de Fomoriërs in een episch gevecht. Lugh stond tegenover zijn grootvader Balor, die zijn ene, vernietigende oog opende om het slagveld te verwoesten.
Maar op het moment dat Balor zijn oog wilde richten op Lugh, slingerde de jonge god een steen recht in het oog van de reus. Het botste terug in zijn hoofd en verwoestte zijn hersenen. Balor viel, dood en zo werd de voorspelling vervuld.
Na de overwinning leidde Lugh het volk naar een nieuw tijdperk van rechtvaardigheid, kunst, ambacht en vrede. Hij stichtte het festival Lughnasadh ter ere van zijn pleegmoeder Tailtiu, die was gestorven van vermoeidheid bij het vruchtbaar maken van het land.
Sindsdien viert men, begin augustus, de eerste oogst met spelen, zang en rituelen en herdenkt men de held die licht bracht na duisternis.
Reactie plaatsen
Reacties